دانلود مقاله رشته فقه و معارف اسلامی
مصلحت از منظر امام خمینی
چكیده:
امام(ره) گفتمان مصلحت را تئوریزه کرد و حتی در عالم خارج مجمع تشخیص مصلحت نظام که نشان دهنده استراتژیک بودن مصلحت است را برای رهایی از موانع شرعی که در مسیر حکومت اسلامی است تشکیل داد. از نگاه امام ، مصلحت به معنای منافعی است كه به جامعه باز می گردد و قلمرو وسیعی دارد؛ به گونه أی كه منافع دنیوی، اخروی و فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و … را در بر می گیرد و این معنا بسی با مصالح مرسله متفاوت است. مصلحت به این معنا از مهمترین ضوابط احكام حكومتی است و رهبران جامعه باید در تصمیم گیریهای خود به آن توجه كنند.
هر گاه مصلحتها با هم متزاحم شوند و یا حكم حكومتی در بردارندة مصلحت با احكام شرعی ناسازگار باشد، باید مصلحت مهم و یا حكم مهم را در آستان اهِم قربانی كرد. امام راحل راهبردهای اجرایی و آیین نامة این مسألة فقهی را به گونه أی جامع ارائه داد؛ بدین سان كه مرجع تشخیص مصلحت، مخالفت آن با احكام شرعی و اهِم و مهم را در جمهوری اسلامی ایران تعیین كرد و چگونگی مشاركت مردم را در تشخیص مصلحتها و بالمآل , صدور احكام حكومتی نمایاند. امام دربارة مصلحت و احكام حكومتی دیدگاه وسیعی داشت و آن را در چارچوب زمینه های معاملات محدود نمی ساخت.
تصمیمهای درست و بهنگام رهبری هر جامعه از اصلی ترین عوامل موفقیت آن به شمار می آید . قوانین، دستورالعملها، عزل و نصب كارگزاران و چگونگی گزینش آنان، برنامه ریزیهای خرد و كلان و شیوة اجرای قانون، هر گاه درخور و خردورزانه باشد، جامعه می تواند از پیچ و خم مشكلات فزاینده بگذرد و در رویارویی با توفانهای سهمگین رخدادادها، سرافرازانه و با قامت استوار ایستاده و خم به ابرو نیاورد و با عزت از این رهگذر به سوی رستگاری و بالندگی رهنمون گردد؛ همان گونه كه تصمیمهای نپخته و نسنجیده رهبران جامعه كه بر پایة مصلحت جامعه و تأمل باشد، سستی، زبونی و ركود را در پهنة اجتماع می گستراند و آن را به سمت ذلت و ناپایداری می كشاند، به این دلیل، بسیار شایسته است كه پژوهندگان معارف اسلامی با تحقیق دربارة ضوابط و محورهای تصمیمهای رهبری جامعة اسلامی(احكام حكومتی)، و زوایای گوناگون آن را بازشناسند و بازشناساند.
کلمات کلیدی:
مصلحت
تشخیص مصلحت
تزاحم احكام حكومتی
مصلحت از دیدگاه امام خمینی
مقدمه
امام خمینی ـ احیاگر اندیشة ولایت فقیه و حكومت اسلامی و معمار انقلاب اسلامی ـ تحولی شگرف در همة مسایل سیاسی فقه پدید آورد؛ امام راحل از سویی اصل ولایت فقیه را در فقه و اصول به گونه ای مشروح و مستدل طرح كرد و از طرفی با برپایی انقلاب اسلامی و مبارزه بی امان علیه رژیم منحوس پهلوی ـ كه به سقوط دستگاه سلطنت ستم شاهی و پیروزی انقلاب اسلامی انجامید ـ كوشید تا الگوی حكومت اسلامی را بازشناسد و بازشناساند. عنصر مصلحت در زمرة موضوعاتی است كه سهم اساسی و جایگاه بارزی در اندیشة فقهی ـ سیاسی امام خمینی دارد؛
امام راحل در این باره نكتههای سودمند و فراوانی آورده است. در این مقاله سعی می كنیم بیشتر از دیدگاههای ایشان درباره مسایل مربوط به مصلحت سخن بگوییم كه در مطالب فقهای پیشین یا طرح نشده است و یا كاستیهای چشمگیری دارد و به عبارت دیگر بیشتر نوآوریهای حضرت امام را برای خوانندگان بازگو كنیم.
از دیدگاه امام خمینی، مصلحت به معنای منافعی است كه ـ گرچه بطور غیر مستقیم ـ به عموم مردم باز‌گردد؛[11] بدین گونه كه از نظر ایشان، مصلحتی كه شرط اصلی احكام حكومتی است و رهبران جامعه باید با توجه به ملاحظه آن دربارة موضوعات حكومتی تصمیم بگیرند، عبارت است از تأسیسات ملی و حكومتی كه همه میتوانند از آنها استفاده كنند، اقداماتی از قبیل: احداث و تعمیر پلها، جادهها، خیابانها، كوچهها، تجهیز ارتش و برآوردن دیگر نیازهای حكومت در زمره این مصالح است؛ وی در این باره مینویسد:
«مصلحتهای عمومی از قبیل نبرد با دشمنان، دفاع [از سرزمین و حكومت اسلامی]، تعمیر راهها، احداث نیروگاههای برق و امثال آن از دیگر مصالح كه [منافع آن] به عموم مسلمانان باز میگردد؛ گرچه فرض شود كه گروهی یا قشری نمیتوانند از آن بهره برند.»[12]
فهرست مطالب
نظریه مصلحت از دیدگاه امام خمینی(ره) 1
چكیده: 1
اشاره ای به مراحل تطور مصلحت در فقه شیعه 4
مصلحت از دیدگاه امام خمینی 5
مفهوم مصلحت 5
مصلحت و احكام حكومتی 7
قلمرو مصلحت 10
تعارض یا تزاحم 13
دیدگاه امام خمینی دربارة تزاحم احكام حكومتی 15
استاد شهید مرتضی مطهری در این باره می نویسد: 16
ضوابط مصلحت 17
حفظ اسلام و نظام اسلامی 19
1-1 اهمیت حفظ اسلام و نظام اسلامی 19
2ـ در نظر گرفتن احكام شرعی 25
تشخیص مصلحت 29
تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، نوشته است، در این باره چنین آمده است: 31
پی نوشتها : 37
قیمت: 50٬000 تومان
قیمت: 44٬000 تومان
قیمت: 50٬000 تومان